Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής με ή χωρίς Υπερκινητικότητα

Τι είναι Δ.Ε.Π.-Υ.;

Συναντάται στο 3% των παιδιών. Κύρια χαρακτηριστικά αυτής της διαταραχής είναι διάσπαση της προσοχής, παρορμητικότητα και υπερκινητικότητα υπερβολικού βαθμού για την αναπτυξιακή ηλικία του παιδιού. Το πρόβλημα αυτό εκδηλώνεται στο σπίτι, σε κοινωνικές εκδηλώσεις, στο σχολείο και μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα του παιδιού ν’ ακολουθήσει οδηγίες (γραπτές ή προφορικές), να ολοκληρώσει τις εργασίες του σχολείου, να συμμετέχει σε παιχνίδια και να είναι λειτουργικό στα καθήκοντα του.


Σύμφωνα με το DSM-IV (Diagnostic and Statistical Manual) της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρείας περιγράφονται τρεις υποτύποι της διαταραχής:

1. Ελλειματικής Προσοχής: το παιδί φαίνεται ότι δεν μπορεί να εστιάσει την προσοχή του ή να παραμείνει συγκεντρωμένο σε μια δραστηριότητα.
   
2. Παρορμητικότητας/ Υπερκινητικότητας: έχει κινητική υπερδραστηριότητα και συχνά πράττει χωρίς να το σκεφτεί.
   
3. Συνδυασμός αυτών των δύο: δεν συγκεντρώνεται, είναι παρορμητικό και υπερδραστήριο.
   

 

 Χαρακτηριστικά συμπτώματα της Δ.Ε.Π.-Υ. είναι όταν το παιδί:

• Κινείται συχνά νευρικά με τα χέρια ή τα πόδια ή στριφογυρίζει στο κάθισμα
• Έχει δυσκολία να παραμείνει στη θέση του όταν είναι αναγκαίο να το κάνει
• Εύκολα διασπάται η προσοχή του από εξωτερικά ερεθίσματα
  
• Δε φαίνεται να ακούει όταν του μιλάνε άλλοι
• Έχει δυσκολία να οργανώσει και να ολοκληρώσει δραστηριότητες
• Τρέχει τριγύρω ή σκαρφαλώνει διαρκώς, ακόμη και σε καταστάσεις που δεν το δικαιολογούν (μοιάζει να «είναι μηχανοκίνητο»)
• Μιλάει συνεχώς
• Διακόπτει συζητήσεις ή εισβάλλει στο παιχνίδι άλλων παιδιών
• Έχει δυσκολία ν’ ακολουθήσει οδηγίες και αυτό δεν οφείλεται σε εναντιωτική συμπεριφορά ή δυσκολία κατανόησης
• Αποφεύγει δραστηριότητες που απαιτούν διαρκή πνευματική προσπάθεια (όπως τις εργασίες του σχολείου ή του σπιτιού, παιχνίδια)
• Κάνει πράγματα επικίνδυνα χωρίς να σκεφτεί τις πιθανές συνέπειες

Τι σημαίνει αυτό για το παιδί :

Παιδιά με Δ.Ε.Π.-Υ. μπορεί να υπολείπονται ως και 30% σε σχέση με την πραγματική τους ηλικία στην ικανότητά τους να συγκεντρωθούν και να θυμηθούν. Αυτό σημαίνει ότι ένα παιδί 9 χρονών μπορεί να συμπεριφέρεται σαν ένα παιδί 6 χρονών, ως προς την ικανότητα για συγκέντρωση και αυτοέλεγχο. Φανταστείτε πόσο δύσκολο θα ήταν για ένα «πρωτάκι» να καθίσει και να προσέξει την παράδοση του μαθήματος στην τετάρτη τάξη και τότε θα έχετε μια ιδέα για το πόσο δύσκολο είναι για πολλά παιδιά με Δ.Ε.Π.-Υ. να λειτουργήσουν σε μια ομάδα συνομηλίκων τους. Δε σημαίνει ότι υπολείπονται στη νοητική ικανότητα- έχει απλά διαταραχθεί η ικανότητα να ελέγχουν τις παρορμήσεις τους.

 Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς;

 Η υποστήριξη του παιδιού στο σπίτι μπορεί να είναι ιδιαίτερα κουραστική. Όμως, για να βοηθήσετε το παιδί σας να πετύχει, χρειάζεται να το καθοδηγείτε καθημερινά. Αυτό θα γίνει ευκολότερα αν έχετε ένα πρακτικό πλάνο, βασισμένο στο επίπεδο ανάπτυξής του και τα συγκεκριμένα συμπτώματα που παρουσιάζει.

• Ορίστε σαφείς κανόνες στην καθημερινή ζωή  και να είστε σταθεροί στην τήρησή τους. Μην έχετε διενέξεις για ασήμαντα πράγματα. Να λέτε «όχι» λιγότερο συχνά, αλλά να το εννοείτε όταν το λέτε.
• Δίνετε απλές και σύντομες οδηγίες στο παιδί σας. Ελέγξτε αν τις κατανόησε.
• Μερικά παιδιά με Δ.Ε.Π.-Υ. έχουν δυσκολία να οργανώσουν τις σκέψεις τους. Ρωτήστε «Ποιος; Τι; Πού; Πότε; Γιατί;» για να το βοηθήσετε να σκεφτεί και να εξηγήσει τι είναι σημαντικό.
• Δείξτε του πόσο περήφανοι είστε για τα επιτεύγματά του με ανταμοιβές και αγάπη. “Εντοπίστε” τις στιγμές που είναι καλός/ καλή.
• Πείτε στο παιδί τι θέλετε να κάνει αντί να πείτε τι δεν θέλετε. Για παράδειγμα, πείτε «Σε παρακαλώ τελείωσε την εργασία στα μαθηματικά» αντί να πείτε «Σταμάτα να ενοχλείς την αδερφή σου!».
• Προετοιμάστε το παιδί για οποιαδήποτε αλλαγή στη ρουτίνα. Πολλά παιδιά με Δ.Ε.Π.-Υ. δε δέχονται με ευχαρίστηση εκπλήξεις ή αλλαγές.
• Ενισχύστε ακόμη και μικρές, θετικές αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού. Καθώς το βοηθάτε να αναγνωρίσει την πρόοδό του, αυξάνεται το κίνητρο και η αυτοπεποίθησή του.
• Αν χρειάζεται να χαλαρώσετε μετά από μια δύσκολη στιγμή με το παιδί σας, βρείτε ένα φίλο ή ένα γείτονα για να το προσέξει, έστω και για 15 λεπτά. Για να φροντίσετε το παιδί σας, πρέπει να φροντίσετε πρώτα τον εαυτό σας.

 Το διάβασμα στο σπίτι

• Καθορίστε μια συγκεκριμένη ρουτίνα για τις εργασίες του σχολείου. Προσπαθήστε να προγραμματίσετε το «διάβασμα» να γίνεται την ίδια ώρα και στον ίδιο χώρο κάθε μέρα. Αν το παιδί συμμετάσχει στον προγραμματισμό, μπορεί να είναι περισσότερο συνεργάσιμο στο «διάβασμα».
• Όταν κάνει τις εργασίες του σχολείου, σχεδιάστε τακτικά διαλείμματα κάθε 10 ή 15 λεπτά. Αφήστε τον να περπατήσει γύρω, να πιει νερό ή να φάει ένα σνακ. Χρησιμοποιήστε ένα χρονόμετρο για να παρακολουθείτε τα διαλείμματα και το χρόνο που αφιερώνετε στο «διάβασμα». Συχνά τα παιδιά με Δ.Ε.Π.-Υ. έχουν δυσκολία στη διαχείριση του χρόνου. Πρέπει να μάθουν να προγραμματίζουν και να ακολουθούν αυτό το πλάνο.
• Προσφέρετε ανταμοιβές για την ολοκλήρωση των εργασιών του σχολείου. Ο στόχος είναι να μειώσετε την άμεση επιτήρηση και σταδιακά να γίνει ο ίδιος υπεύθυνος για την ολοκλήρωση της εργασίας.
• Δίνετε εποικοδομητική ανατροφοδότηση και μην είστε επικριτικοί. Μπορείτε να πείτε «Είμαι χαρούμενη που ξεκίνησες αυτήν την εργασία. Ανυπομονώ να διαβάσω τις πρώτες παραγράφους αύριο το πρωί» αντί να πείτε «Δεν έχεις κάνει τίποτα όλη την εβδομάδα».
• Αν ξεχνάει τα πράγματά του ή τις εργασίες στο σχολείο, οι συνέπειες πρέπει να είναι λογικές. Για παράδειγμα, βάλτε τον να επιστρέψει στο σχολείο για να πάρει ό,τι χρειάζεται.

γράφει ο  Καραμπατζιάκης Κυριάκος, Εργοθεραπευτής